De (on)zin van diagnoses

Verhalen horen voor mij bij coaching. De stappen die je zet op je levenspad en de keuzes die je maakt: ze zijn verbonden met persoonlijke ervaringen. Of het nou gaat om drijfveren of omkeren, om ontwikkelen of ontmoeten, om besparen of bewaren. Als ervaren ondernemer, coach en aanjager van werkvermogen heb ik inmiddels een flinke persoonlijke verhalenbundel opgebouwd.

Vandaag deel ik er een over diagnoses.

Hoe krijg je mensen beter aan het werk? Daar heb ik, na het nodige vallen en opstaan in werk en privé, mijn levenswerk van gemaakt. Dat betekent dat ik heel veel gesprekken voer met mensen. Met medewerkers en ondernemers die begeleiding zoeken. En werkgevers die hulp nodig hebben bij de ondersteuning van hun mensen.

Van alle mensen die ik begeleid, die met een hulpvraag bij mij komen, hebben er flink wat ooit een diagnose gekregen. En dan bedoel ik niet een fysieke medische diagnose zoals een botbreuk of een chronische ziekte. Juist in die gevallen is een concrete diagnose vaak de start van een behandelplan. ‘Wat kunnen we doen om je beter te maken of te leren leven met een chronische aandoening?’.

Nee, ik bedoel een psychische diagnose. Van ADHD (met of zonder de H) en PTSS tot ASS. Ik heb eerlijk gezegd een schurfthekel aan dat soort diagnoses. Waarom? Omdat de vraag ‘Wat kunnen we doen om je beter te maken of ermee te leren leven?’ bijna altijd ontbreekt. De meeste mensen krijgen een diagnose als verklaring. Als rechtvaardiging voor onbegrepen gedrag. Dus in de categorie ‘Oh, nou snap ik waarom je zo doet’. Bovendien is het nog maar de vraag wie er beter wordt van dit soort diagnoses. Is het de persoon zelf, of de wereld eromheen?

Begrijp me goed, een diagnose kan helpen, zeker als je erg onzeker bent over je eigen gedrag en gevoelens. Dan is zo’n label een verklaring. Maar datzelfde label kan ook stigmatiserend werken en verlammen.

Ik heb mijn portie (mentale) problemen wel gehad. Van ‘wat mankeert die jongen toch’ tot een burn-out. Van zuurstoftekort en trauma tot bijna-doodervaring. Het heeft geen zin om hier alles te delen. Maar mijn ervaringen hebben er wel aan bijgedragen dat ik geloof in eigen kunnen. In het belang van ontwikkeling en in beweging blijven. En bovenal; in de veerkracht van het individu.

Wat is mijn kijk op die vaak wondere wereld van mentale problemen en diagnoses?

• Versimpeling van de mens. Zo zie ik een diagnose als je er geen vervolg aan geeft. Je doet mensen tekort door ze alleen nog maar te bekijken via de trechter van een aandoening.
• Een diagnose is niet zwart/wit. De opmerking ‘Er is iets mis’ leidt vaak tot eindeloze zoektochten, testjes, gesprekken en nog meer testen. Terwijl er geen duidelijke bloedtest of röntgenfoto is die de juiste diagnose bevestigt.
• De bandbreedte ontbreekt. Zelfs al de diagnose klopt, dan heb je een enorme variatie; hoeveel last heeft iemand van die ‘aandoening’?
• Hoe deskundig is de professional? De juiste diagnose stellen (als dat al kan) hangt sterk samen met de deskundigheid van de psycholoog/psychiater. Ze spreken elkaar onderling ook regelmatig tegen.
• Praat mét en niet over. Dat is wat er meestal gebeurd: veel gesprekken met anderen óver de persoon met een mogelijke aandoening, maar veel minder mét.
• Je bent niet je diagnose. Als je een diagnose krijgt en het ‘ziektebeeld’ leest, gaan mensen soms de verschijnselen op zichzelf betrekken en bijpassend gedrag vertonen. Met andere woorden; ze worden hun diagnose.
• Ik ben toch geen psycholoog! Werkgevers weten zich vaak geen raad met werknemers die een diagnose hebben gekregen.

Na een lang traject van zoeken en onderzoeken wordt de diagnose vaak gezien als een eindstation. Hèhè…, dát is er aan de hand. En dan gaan we over tot de orde van de dag, maar met een label.

Ik wil die diagnose juist zien als een vertrekpunt met vele routes. Wat kun je met de diagnose? Wat zegt het jou? Welke route past bij je en wat geeft jou houvast? Met andere woorden; hoe deal je met een diagnose? Daar wordt meestal volledig aan voorbijgegaan.

Een van mijn coachees vertelde laatst dat hij maar liefst zeven diagnoses had gekregen. Zeven! Dan is mijn reactie: ‘Gefeliciteerd. En… wat kun je ermee?’. Ik maak het luchtig, maar kom wel tot de kern. Het maakt me niet uit welke diagnose je krijgt; ik ben vooral geïnteresseerd in wat je ermee kunt. Hoe je jezelf kunt blijven ontwikkelen. Hoe je in beweging blijft en groeit. Neem ik diagnoses dan niet serieus? Zeker wel. Maar ik neem de mensen nóg serieuzer.

Daarom help ik coachees én werkgevers om diagnoses om te zetten in een werkbare situatie. Zo’n actief traject geeft alle betrokkenen ruimte om verder te komen. Daarbij is ViVo mijn stokpaardje.

Voorwaarden
Intellectuele uitdaging
Verhouding
Omstandigheden

Die woorden vormen het vertrekpunt in de begeleiding. Ik vind het nog steeds onbegrijpelijk dat niet elke professional ViVo hanteert. Dat werkt namelijk écht beter!

Het helpt voor jezelf én voor de wereld om je heen om te werken aan een handboek. Aan je eigen gebruikshandleiding, met concrete do’s en don’ts. Zo leer je jezelf beter aan te sturen én je collega’s actief te betrekken. Als je weet hoe het voor jou werkt, wat je triggers zijn, dan helpt dat ook een ander. Voorbeeldje? Weet je dat je deadlines nodig hebt, bouw ze dan in voor jezelf en deel ze met je collega’s. Heb je behoefte aan één enkele opdracht per keer, zorg dan dat je niet verzandt in een opdracht met tig-verschillende vragen en doelen. Vraag om hulp bij het opknippen.

Regelmatig spreek ik zeer tevreden medewerkers én blije werkgevers over een ViVo-traject. Ze merken dat het werkt. En daar word ik dan weer heel blij van.

Dus heb je behoefte aan begeleiding (al dan niet met een diagnose)? Wil je beter werken, met je eigen handboek als rode draad? Daar help ik jou, en mogelijk ook je werkgever, graag bij. Dus neem gewoon contact met me op om de mogelijkheden te bespreken. Het eerste oriënterende (online) gesprek is gratis.